Mechanizm obronny u kirysków, czyli wydzielanie toksyn [red.]

[PiotrSz 43]

Dodane do bazy przez redakcję portalu zbrojnikowate.pl

Mechanizm obronny u kirysków, czyli wydzielanie toksyn

Tekst: Piotr Szulada                    

Rzeki Ameryki Południowej są pełne drapieżników żerujących na małych rybach, w tym na kiryskach. „Opancerzenie" nie zawsze w pełni chroni kiryski przed agresorami. Część gatunków ma naturalne ochronne ubarwienie oraz wykazuje zachowanie, które zabezpiecza je przed drapieżnikami (zastygają nieruchomo) - jednak nie jest to zjawisko powszechne. Innym mechanizmem obronnym, który niedawno odkryto, jest zdolność uwalniania toksyn w skrajnym stresie - ma to na celu powstrzymanie atakującego drapieżnika - niestety może to mieć też skutki śmiertelne dla kirysków.

                    W handlu rybami tropikalnymi, transportowanie i przemieszczanie może narażać ryby na długotrwały stres. Niektórzy doświadczyli tego zjawiska, kupując w sklepie kiryski. Gdy docierali do domu, okazywało się, że wszystkie ryby padły po drodze. Taką sytuację opisał w 2002 roku znakomity brytyjski akwarysta Ian Fuller (bardzo polecam jego stronę scotcat.com). Podczas targów akwarystycznych zaobserwował sytuację,   gdy zestresowana samica Corydoras sterbai uwolniła mętny śluz w okolicy skrzel. Ryby udało mu się uratować poprzez wymianę dużej części wody - kiryski w akwarium, gdzie to się stało, wróciły do normalnej dyspozycji.

                    Proces odłowu, pakowania i transportu może być bardzo stresujący dla ryb i w efekcie może wywoływać samozatrucie. Niektóre gatunki kirysków są znane z uwalniania obronnej wydzieliny. Skład chemiczny tych toksycznych wydzielin jest nieznany. Siła toksyn uwalnianych przez kiryski różni się w zależności od gatunku, ale mogą one być bardzo śmiertelne dla grupy ryb w małej torebce transportowanej. W swoim naturalnym środowisku kiryski po uwolnieniu toksyn opuszczają siedlisko, ale nie jest to możliwe w plastikowym worku. W rezultacie ryby są narażone na działanie własnych toksyn - zazwyczaj przestają oddychać i umierają w ciągu kilku minut.

Analiza toksyn wytwarzanych przez kiryski za pomocą różnych testów i spektrometrii mas (1) potwierdziła, że ich wydzieliny składają się z wielu związków białkowych przypominających jad. Obecnie bada się skład chemiczny „jadu” u wielu gatunków kirysków. W połączeniu z poznaniem składu chemicznego produkowanych przez kiryski toksyn badana jest anatomiczna i histologiczna budowa gruczołów ją produkujących (analiza anatomiczna (2) i histologiczna (3). Przy zastosowaniu badań anatomicznych został znaleziony gruczoł w pobliżu otworu, z którego wydzielana toksyna może się uwalniać. Sprawdzana jest również zależność anatomiczna i histologiczna między gruczołami, a promieniami twardymi płetw piersiowych w celu oceny zdolności używania ich jako narzędzi służących do zatrucia innych ryb.

                    W praktyce akwarystycznej, aby wykluczyć samozatrucie, stosuje się często zabezpieczenie polegające na dodaniu na czas transportu do worka z kiryskami odrobiny węgla aktywnego. Nie zdarzyło mi się jeszcze, żeby tak przygotowane ryby nie przeżyły podróży.

                    Obecność gruczołów wydzielających trujące toksyny naukowo potwierdzono u Corydoras sterbai i Corydoras duplicareus, ale prawdopodobnie analogicznie występują także u innych gatunków.

 

Przypisy:

(1)    Spektrometria mas (MS, z ang. mass spectrometry) – technika analityczna zaliczana do metod spektroskopowych, której podstawą jest pomiar stosunku masy (m) do ładunku elektrycznego danego jonu (q). Jest metodą badania substancji za pomocą widma mas atomów i cząsteczek wchodzących w jej skład. Istota metody polega na tym, że zjonizowane atomy lub cząsteczki substancji są rozdzielane ze względu na wartość stosunku m/q i rejestrowane oddzielnie za pomocą spektrometru masowego. Z otrzymanego widma mas wyznacza się wartości mas oraz względną zawartość składników badanej substancji.

(2)    Anatomia - nauka o budowie narządów i układów ciała, posługuje się metodami na poziomie makroskopowym. Skupia się na badaniu ukształtowania organizmu.

(3)    Histologia - nauka o budowie, rozwoju i funkcjach tkanek, w przeciwieństwie do anatomii, zajmuje się badaniem mikroskopowej budowy ciała

Dziękuję za konsultację merytoryczną Panu dr. Piotrowi Robakowskiemu, a za korektę polonistyczną Pani dr Ilonie Staroście.

Czytaj artykuł

[Michał Wolnik 7]

Pytanie: Uważasz że zagrożenie zatruciem występuje tylko przy dłuższych "podróżach" np. przy wysyłkach, czy również przy zakupie ryby w sklepie i transportowaniu jej do domu?

Pozdrawiam!

Edytowane 27 Lipiec 2021 przez Michał Wolnik
literówki

[Maciej Koczko 484]

Zawsze jest takie ryzyko , bo nawet podroz ze sklapu do domu to olrzymi stres dla ryby